Architektura & Azulejos (vol. 3) XVIII w.

13 sty Architektura & Azulejos (vol. 3) XVIII w.

Zjawiskowe połączenia kobaltów i błękitów na białej glazurze azulejos to do dziś dla wielu sztandarowy portugalski klasyk. I chociaż azulejos miało w XVIII wieku już 200 lat to zaklęte w nim słowo “azul” = niebieski, wyjątkowo silnie zżyło się z barokowymi trendami, nadając nowej mocy i znaczenia ceramicznym płytkom.

Skoro nie od słowa azulejos wzięła się moda na niebieskie zdobienia to skąd?

fot. Porcelain plates from China’s Qing Dynasty at the National Museum of Ancient Art in Portuguese capital Lisbon (6-05-2015 Xinhua/Zhang Liyun)

Moda na kolor niebieski przypłynęła z Dalekiego Wschodu… Portugalscy kupcy jako pierwsi sprowadzili do Europy ceramikę z Chin, budząc ogólne zainteresowanie orientalną estetyką. Delikatna chińska porcelana znana z motywów florystycznych, fantastycznych smoków oraz krajobrazów z dynastii Ming, w niebieskich odcieniach, zyskała ogromne uznanie i dużą rzesze nowych amatorów. Zainspirowani Portugalczycy zaczęli sami produkować ceramikę,  zapożyczając do tego  dalekowschodnie techniki. Niebieskie wzory podpatrzone na wazach i talerzach, szybko przewędrowały na portugalskie azulejos.

5. Palacio da Barbacena, Lisboa (XVIII w.)

Barokowy budynek Pałacu Barbacena w Lizbonie jest obecnie siedzibą wojska Messe. W jego wyjątkowym wnętrzu uwagę zwracają pokoje oraz klatka schodowa z oryginalnymi dekoracjami z XVIII w azulejos, reprezentującymi m.in. sceny z polowania.

Interesting 18th century palace with a baroque façade. In its interior, focus is given to the rooms and staircase which is decorated with 18th century azulejos representing hunting scenes.

Na początku XVIII wieku, za długich rządów D. Joao V (1706-1750) diametralnie zmieniła się rola azulejos w portugalskiej architekturze. Estetyka baroku zakładała stosowanie polichromii z marmuru i granitu, czego przykładem jest Palacio Nacional de Mafra. 

Zmiana przyszła wraz z zafascynowaniem zachodnioeuropejskimi trendami. Azulejos cenione wcześniej przede wszystkim za praktyczne aspekty zyskało rangę prawdziwego dzieła sztuki. Do malowania ceramicznych paneli  zaczęto angażować najlepszych mistrzów malarstwa, tworząc tym samym potrzebę wykształcenia nowego zawodu – artysty malarza azulejos. Modne było malowanie kompozycji figuratywnych, które ukazywały polowania oraz dzieje minione. Rysuje się wyraźny wpływ malarstwa holenderskiego, natomiast w zdecydowanie bardziej ozdobnym wydaniu.

Na przykładzie wnętrz Pałacu Barbacena, możemy zaobserwować kolejny charakterystyczny dla XVIII wieku motyw – figuras de convite. Są to malowane na panelach azulejos postacie ludzkie umiejscowione w strategicznych miejscach przedsionków i klatek schodowych, jako znak orientacyjny dla odwiedzających.  Malowniczy kamerdynerzy o realistycznych rozmiarach i głowach wystających często ponad linie paneli, pełnili funkcję witającą gości przybyłych do rezydencji.

6. Palacio Nacional de Queluz (XVIII w.)

Rezydencja królewska zlokalizowana 15 minut drogi od Lizbony, jest przykładem zarówno architektury jak i portugalskiej sztuki ogrodowej okresu baroku, rococo oraz neoklasycyzmu. We wnętrzu tego wyjątkowego pałacu znajduje się Corredor dos Azulejos. Hall udekorowany XVIII wiecznymi panelami azulejos, które przedstawiają cztery pory roku na czterech kontynentach, sceny z mitologii klasycznej, chinoiserie, singerie oraz sceny z polowań.

The royal residence, located around 15 minutes from Lisbon, is a landmark of both Portuguese architecture and landscape design. Its significant collection reflects the taste of the 18th and 19th century courts and includes baroque, rococo and neo-classical pieces. Tiles Corridor Hallway inside the Palace presents the masterpiece of 18th azulejos. The tiles panels represent the four seasons, the four continents, scenes from classical mythology, singeries, chinoiseries and hunting scenes.

Canal dos Azulejos.

Niezwykły kanał mięszczacy się w ogrodzie założenia pałacowego Queluz, długi na 129 metrów i pokryty w całości XVIII wiecznymi azulejos. Finezyjne malowidła przedstawiają pałace, porty morskie, starożytne ruiny, tematy historyczne oraz sceny z polowań. Kanał wypełniony wodą, umożliwiał dryfowanie na łodzi, oglądając równocześnie galerie kolorowych paneli.

Tiled Canal. It is 129 metres long and covered in tipical 18th-century Portuguese tiles depicting palaces, seaports, ruins from antiquity, gallant scenes and hunting themes. When the sluice gates closed, the canal filled with water and scenes could be viewed by boat.

Mistrzom malarstwa oraz sztuki kaflarskiej z XVIII wieku zawdzięczamy również swoistą rewolucje, jaką było wyjście z panelami azulejos z wnętrz architektonicznych na elewacje budynków. Przystosowanie materiału było prawdziwym wyzwaniem i wiązało się z rozwiązaniem różnego typu problemów technicznych z symetrią i perspektywą obrazów.

W 2 poł. XVIII wieku stopniowo zaprzestano stosowania barokowego przepychu. Aspekty ekonomiczne i moda ustąpiły miejsca boazerii oraz scenom figuratywnym w estetyce rokoko. Trzęsienie ziemi, które miało miejsce w Lizbonie w 1755 roku, dokonało prawdziwego spustoszenia miasta. Potrzeba szybkiej odbudowy wygenerowała nowy materiał, jakim były azulejos pombalinos – nazwane na cześć wielkiego rekonstruktora Marqueza de Pombal, były dużym krokiem w produkcji ozdobnych płytek na skale przemysłową i jako wyjątkowy budulec, przyczyniły się do odtworzenia majestatycznego wyrazu stolicy kraju.

Azulejos pombalinos (2 poł. XVIII w.), Oficina TARDOZ, Lisbon Portugal